پل دختر میانه؛ شرحِ تاریخ، اسناد و مرمت های انجام شده

لازمۀ گذر از رودخانه  های فصلی و دائمی با انگیزه  های متنوع تجاری و سیاسی و نظامی در دوره  های مختلف، احداث پل بوده است. در این میان آذربایجان شرقی به سبب قرار داشتن بر مسیر جادۀ ابریشم و راه  های ارتباطی شرقی ــ غربی و شمالی ـ جنوبی همواره نقش مهمی در روابط تجاری و مسیرهای تجاری داشته است و در دوره  های تاریخی توجه زیادی به ساخت پل  ها و مسیرهای عبور و مرور در آن شده است. پل دختر میانه از جملۀ مهم ترین این پل  هاست که بر اساس قرائت  های کتیبۀ تخریب شدۀ پل، تاریخ ساخت آن را به سال ۸۸۸ق در دورۀ تیموری نسبت می  دهند، ولی تاریخ احداث بنای اولیۀ پل با توجه به شواهد تاریخی، احتمالاً به زمانی قبل از آن بازمی گردد. از لحاظ معماری، پل دختر میانه شامل سه چشمه (دهانه) بزرگ با قوس جناقی، همراه با سه آب گذر کوچک بر روی آب  بُر های مستحکم سنگی است. سازۀ آجری پل را با ملات ساروج روی طاق  های ترکیبی که آمیزه  ای از شیوۀ طاق  زنی رومی و ضربی هستند؛ بنا کرده  اند. به جز آسیبِ ناشی از فرسایش بر اثر گذشت زمان، مُخرب  ترین آسیب سازه  ای در  ۲۱آذر ۵۲۳۱ش بر اثر انفجار دهانۀ میانی پل توسط فرقه دموکرات آذربایجان به پل وارد شده است. بنای پل در طول سالیان بارها مرمت و بازسازی شده است. بر اساس کتیبۀ پل نخستین بار در قرن دهم هجری (دورۀ صفوی) و آخرین بار به صورت ناموفق در سال ۲۸۳۱ش توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است. پژوهش حاضر بر اساس مطالعۀ اسنادی به بررسی تاریخی و تطبیقی پل دختر میانه و مرمت  های آن پرداخته است و لزوم مرمت و بازسازی کامل پل را به منظور جلوگیری از تخریب بیش  تر آن و احیای مجموعۀ قلعۀ دختر و پل را به عنوان یکی از قطب  های گردشگری شهرستان میانه پیشنهاد می  کند.